joopfreie.nl
Home                   Fam. Freie                   Fam. Hallink                   Genealogie                   Duitse archief                  
De Freie Camper             Jaren 50-60                       Voetbalplaatjes/Luciferdoosjes          E-mail: joop@joopfreie.nl

Van Landman tot Zeeman

Johann Heinrich Bernhard (1827 – 1907)


Johann Heinrich Bernhard (1827-1907) is het 6e kind -3e zoon- van Hermann Heinrich Freie en Jantje Albers Korthuis. Ook hij verkiest het ruime sop boven de landbouwgronden. J.H.B. trouwt in 1855 in Nieuwe Pekela met Magrita Veen (1827-1910). Haar vader Harm Harms Veen was van beroep zeekapitein. Hij is met zijn kofschip “Geziena” in het “Kattegat” in 1836 verongelukt en verdronken. Wellicht is J.H.B. door de verhalen over zijn schoonvader (die was al omgekomen voordat J.H.B. zijn vrouw leerde kennen) ook in de zeevaart terecht gekomen.
In het gezin worden 6 kinderen geboren, waarvan 2 meisjes en 1 jongen al op jonge leeftijd overlijden. Eén dochter –Jantina Geessina (1866-1934)- huwt met de boekhouder Jelte Staal. Zij waren pioniers van het Leger des Heils in Groningen. Een zoon –Harm (1859-1939)- wordt later directeur PTT Groningen en huwt met Stientje Plukker. Een tweede zoon –Koenraad Albert (1868-1926) wordt evenals zijn vader en drie van zijn ooms zeeman. Op 20 december 1905 huwt hij in Amsterdam met Clasina Maria de Matter (1869-1933). Hij overlijdt aan boord van het stoomschip “Orpheus” van de KNSM tijdens een reis naar Spanje.
Als 18-jarige monstert Johann Heinrich Bernhard in 1845 aan als kok op de “Hillechiena Christina” van kapitein Broekema uit Pekela. Zijn oudere broer Hermann Heinrich is dan matroos op dit kofschip voor een reis naar Wismar in Noord Duitsland. Johann Heinrich Bernhard ontvangt een maandgage van Hfl.2,08. Zijn broer Hermann Heinrich ontvangt dan Hfl.17,00.
Voor een gage van Hfl.12,00 stapt hij in 1847 als lichtmatroos aan boord van het kofschip “Lammechiena” van kapitein Johannes Derks Greven uit Pekela. Hij maakt in mei van dat jaar een reis naar St.-Malo in Frankrijk naar Dantzig (Gdansk) en Bergen in Noorwegen.
Nieuwe Rotterdamse Courant 31 mei 1847.
In 1848 gaat Johann Heinrich Bernhard als kok aan de slag op de kof “Geessina” onder kapitein G. Weering. Hij ontvangt dan een maandgage van Hfl.18,00. Hij klimt in 1849 iets hoger op de zeemansladder als hij als matroos aanmonstert op de kof “Jonge Derk” voor een reis naar Frederikstad in Noorwegen. Johann Heinrich Bernhard is dan 22 jaar oud en zijn maandgage is dan Hfl.18,00. Op diezelfde reis gaat zijn jongste broer Hermann Friedrich (15 jaar) mee als kajuitwachter. Een kajuitwachter was de jongste bediende aan boord; een manusje-van-alles; hulpje van de kapitein. Hermann Friedrich verdient dan Hfl.4,00. Voor zover ik heb kunnen nagaan was dit de eerste zeereis van mijn overgrootvader.
Algemeen Handelsblad 11 oktober 1849.
In datzelfde jaar 1849 monstert Hindrik Berend Freie aan als matroos op de kof “Nina Boerhoven”. Hindrik Berend Freie is mij onbekend, maar ik vermoed dat hij dezelfde persoon is als (Johann) Heinrich Bernhard Freie. Leeftijd (22 jaar), woonplaats (Oude Pekela) en rang (matroos) is bij beide personen gelijk.
In 1857 – Johann Heinrich Bernhard is dan 30 jaar- wordt hij kapitein op het kofschip “Margaretha” van J.H. Feijen uit Oude Pekela. Op 16 april 1857 verlaat hij met dit schip Liverpool en gaat op weg naar Nerva. Acht dagen later –op 24 april- wordt de “Margaretha” voor de kust van zuid Engeland overvaren en zinkt. De bemanning wordt gered. Einde Margaretha.
Bericht uit de “Opregte Haarlemsche Courant” van 29 april 1857.
Van 1857-1865 is Johann Heinrich Bernhard gezagvoerder op het kofschip “Hendrika Margaretha”. We komen dit schip ook tegen onder de naam “Hendrika Margrietha”. Dit kofschip is in 1840 in Pekela gebouwd. Het had een tonnage van 111 ton en was eigendom van G.A.Feijen uit Pekela (1844-1857) en van J.H. Feijen uit Oude Pekela (1857-1876). Van 1865-1869 was zijn oudere broer Hermann Heinrich kapitein op dit schip en van1866-1875 was de jongere broer Hermann Friedrich Freie kapitein op deze kof.


Een Kofschip.
Onderstaand een overzicht van diverse zeereizen, die Johan Heinrich Bernhard Freie gemaakt heeft met het kofschip “Hendrika Margrietha” in de periode 1857-1865. Daarna neemt zijn jongere broer Hermann Friedrich het gezag over en stapt Johann Heinrich Bernhard over op de Schoenerbrik “Jacob”. Deze berichten komen uit “Scheepstijdingen” van diverse dagbladen.
VanNaarActieDatum
NewcastleDantzigElseneur gepasseerd9-7-1857
DantzigDelfzijlVertrokken7-8-1857
DelfzijlNoorwegenVertrokken4-9-1857
FrederikstadVlielandAankomst12-10-1857
DantzigEmdenUitgezeild16-5-1858
NewcastleDantzigAankomst7-8-1858
CalaisMemelAankomst 6-7-1859
MemelBrusselVertrokken1-8-1859
MemelVlissingenAankomst23-8-1859
VlissingenOp AvontuurVertrokken1-10-1859
DantzigBrusselVertrokken15-11-1859
DantzigVlissingenAankomst30-11-1859
AntwerpenShieldsAankomst16-4-1860
NewcastleDantzigVertrokken26-4-1860
NewcastleDantzigAankomst7-5-1860
DantzigAmsterdamVertrokken4-6-1860
DantzigVlielandAankomst20-6-1860
DantzigBordeauxVertrokken23-6-1861
DantzigBordeauxAankomst22-7-1861
BordeauxDantzigAankomst28-8-1861
DantzigFisherrowVertrokken11-9-1861
HollandOostzeeElseneur gepasseerd4-11-1861
DantzigLondenVertrokken8-12-1861
DantzigLondenAankomst20-12-1861
LondenHamburgVertrokken17-3-1862
LondenHamburgAankomst4-4-1862
HamburgBergenVertrokken11-4-1862
BergenKroonstadAankomst15-6-1862
InverkeithingDantzigVertrokken4-10-1862
DantzigSunderlandVertrokken16-11-1862
BergenNervaAankomst10-5-1863
DundeeNervaAankomst2-6-1863
NervaDundeeUitgezeild2-6-1863
VlielandSint PetersburgUitgezeild28-7-1863
Sint PetersburgLondenVertrokken 2-10-1863
SunderlandTexelVertrokken15-11-1863
BergenKroonstadAankomst31-5-1864
VlielandGothenburgVertrokken13-8-1864
AmsterdamGothenburgAankomst 24-8-1864
DelfzijlGothenburgUitgezeild26-09-1864
DelfzijlGothenburgAankomst12-10-1864
Gothenburg HollandVertrokken22-10-1864
CharlestownBergenVertrokken24-3-1865
CharlestownBergenAankomst31-3-1865
KroonstadAberdeenVertrokken9-6-1865
ArchangelHullAankomst23-10-1865

Rotterdamsche Courant van 26-10-1865 aankomst van de Hendrika Magrietha in Hull vanuit Archangelsk.
Van 1866-1885 is Johann Heinrich Bernhard kapitein van de schoenerbrik* “Jacob”, gebouwd in 1865 te Oude Pekela. Het schip had een tonnage van 198 ton. De roepcode was: PCNS. De eigenaars waren: J.H.Feijen uit Nieuwe Pekela (1866-1879) en J.J.Koerts & Zn. uit Oude Pekela (1879-1885).


* Een schoenerbrik wordt ook wel brigantijn genoemd. De achtermast is schoenergetuigd, de voorste vierkant. De romp heeft een ronde boeg en een vallende spiegel. Later werd het voorschip scherper gebouwd. (zie afbeeldingen)

Johann Heinrich Bernhard was lid van 2 zeemanscollege’s. J.H.B. Freie was lid (1860-1892) van “De Trouw” in Oude Pekela en voer onder vlagnr. 127

J.H.B. Freie was eveneens lid (1862-1903) van “Voorzorg” uit Nieuwe Pekela en voer daar onder vlagnr. 176
Een zeemanscollege was een belangenvereniging voor zeelieden. De vereniging zorgde voor sociale zekerheid, ook voor de nabestaanden. Verder stond de vereniging haar leden met raad en daad bij, waarbij onder meer de omstandigheden in de zeevaart verbeterd werden. De leden betaalden jaarlijks een contributie. Bij ziekte en overlijden werd een bedrag uitgekeerd.
De meeste zeemanscolleges werden in de 19de eeuw opgericht, alhoewel er ook in de 16de eeuw al zeemanscolleges waren. Het zeemansbestaan was toen zo vol risico's dat ondersteuning van weldadigheids-instellingen of deelneming in weduwefondsen onmogelijk was. Het eerste zeemanscollege uit de modernere tijd werd in 1795 in Amsterdam opgericht. In 1822 werd dit vervangen door Zeemanshoop. Er zijn anno 2012 nog vier Zeemanscolleges in Nederland. Zeemanscolleges krijgen regelmatig legaten zoals scheepsmodellen, zeekaarten en schilderijen. Van financiële legaten worden studenten ondersteund.
Ieder zeemanscollege had een eigen vlag, en iedere kapitein had een eigen nummer dat op die vlag werd aangebracht. De vlaggen waren simpel, omdat het nummer van grote afstand te lezen moest zijn. De kapiteinsvlag werd gehesen als het schip in zicht was, dus bij het binnenlopen of vertrekken van een haven of bij het tegenkomen van een schip op zee.
De gezamenlijke colleges gaven een almanak uit waarin alle kapiteins en scheepsnamen waren opgenomen. Iedere kapitein had zo'n almanak bij zich, zo wist hij altijd wie hij op zee was tegengekomen. Bij de havens was een aankomend of vertrekkend schip verplicht met de kapiteinsvlag te groeten en 21 saluutschoten af te vuren. Vergat men te groeten met de vlag dan kreeg de kapitein een boete van twee gulden. Als er iemand aan boord overleed terwijl men in een haven lag, werden er zeven treurschoten gelost en ging de kapiteinsvlag halfstok.
Tochten van de “Jacob” binnen Europa: o.a. naar
Archangelsk (Noord Rusland),
Sint Petersburg,
Kroonstadt (op eiland Kotlin voor de kust van St. Petersburg),
Riga (Estland),
Bolderaa = Bolderaja bij Riga,
Libau = Lipaja (in westen van Letland),
Memel = Klaipeda (Litouwen),
Norrköping (Zweden),
Hamburg,
Burntisland (Schotland),
Sunderland (oostkust midden Engeland),
Genua (Italië),
Girgenti = Agrigento (Sicilië),
Venetië,
Galatz =Galati en Ibraïl = Braila (beide aan de Donau in Roemenië),
Elseneur is het Deense Helsingør aan het Sont (de doorvaartroute van de Noordzee naar de Oostzee).
Klik op kaart voor grote weergave.

Transatlantische tochten van de “Jacob”:
St. Jago de Cuba = Santiago de Cuba;
Saint Thomas = één van de Maagdeneilanden (ten zuiden van Puerto Rico) in het Caraïbisch gebied;
Demerary = Georgetown in Brits Guyana;
Suriname.

Op de volgende pagina’s een overzicht van diverse zeereizen, die Johan Heinrich Bernhard Freie gemaakt heeft met de Schoenerbrik “Jacob”. Deze berichten komen uit “Scheepstijdingen” van diverse dagbladen.
VanNaarActieDatum
BolderaaNederlandUitgezeild7-6-1866
RigaHellevoetsluisAankomst28-6-1866
HellevoetsluisAvontuurVertrokken17-7-1866
SchiedamBolderaaAankomst2-8-1866
BolderaaHollandVertrokken31-8-1866
SunderlandVenetieUitgezeild22-11-1866
VenetieSunderlandAankomst5-1-1867
VenetieGirgentiVertrokken1-2-1867
VenetieGirgentiUitgezeild1-2-1867
HamburgRigaUitgezeild15-8-1867
GenuaAntwerpenVertrokken1-11-1869
AntwerpenGalatz en IbrailIn lading22-2-1870
TexelSurinameUitgezeild29-11-1870
TexelSurinameVertrokken29-11-1870
SurinameAmsterdamIn lading22-1-1871
SurinameAmsterdamUitgeklaard8-3-1871
SurinameAmsterdamAankomst21-4-1871
LibauAntwerpenAankomst9-5-1878
BolderaaNederlandVertrokken28-6-1878
IJmuidenRigaVertrokken6-8-1878
AmsterdamBolderaaAankomst15-8-1878
RigaIJmuidenAankomst27-9-1878
IJmuidenZwedenVertrokken16-10-1878
AmsterdamNorrköpingAankomst9-11-1878
SchiedamKopenhagenAankomst12-4-1880
ArchangelIJmuidenAankomst5-8-1880
AmsterdamSurinameIn lading31-9-1880
LondenSt. PetersburgKopenhagen gepasseerd13-5-1881
VlissingenOostzeeVertrokken6-9-1881
MemelAmsterdamVertrokken26-11-1881
OostzeeIJmuidenAankomst16-12-1881
IJmuidenAvontuurVertrokken24-3-1882
CharlestownCroonstadAankomst4-9-1882
DemeraryLonden* Gepraaid 44 N.Br. 27 W.L.18-4-1883
CroonstadGroningenVertrokken29-07-1883
DelfzijlGloucesterVertrokken14-2-1884
GroningenSharpnessAankomst20-2-1884
DelfzijlAvontuurVertrokken27-3-1884
MemelBruggeVertrokken23-5-1884
MemelOostendeAankomst9-6-1884
MemelBruggeAankomst10-6-1884
OostendeAvontuurVertrokken27-6-1884
OostendeSundsvallKopenhagen gepasseerd16-7-1884
SundsvallRotterdamVertrokken4-8-1884
SundsvallMaassluisAankomst23-8-1884
DelfshavenSt. ThomasAankomst22-1-1885
St.ThomasCubaVertrokken5-2-1885
St.ThomasSt.Jago de CubaAankomst12-2-1885
St.Thomas Bevracht18-2-1885
St.ThomasBremenVertrokken20-2-1885
BremenArchangelAankomst7-7-1885
ArchangelHamburgVertrokken10-7-1885
ArchangelHamburgAankomst20-8-1885
HamburgOostzeeElseneur gepasseerd14-9-1885
HamburgKroonstadtAankomst21-9-1885
CroonstadAmsterdamTerug wegens lek18-10-1885
CroonstadOverwinterenschade4-11-1885
KroonstadAmsterdamAankomst + schade23-1-1886
* Gepraaid = contact leggen met een schip, d.m.v. geluid (stem of geweerschoten) of seinvlaggen. De Jacob is op 18-4-1883 gepraaid op 44º N.B. en 27º W.L. Dit is ongeveer 550 km ten noorden van de Azoren.
Op de volgende pagina’s een aantal krantenartikelen met scheepvaartberichten over de “Jacob”.
Krantenartikel uit Rotterdamsche Courant 27-5-1865: te water lating van de “Jacob”.
Rotterdamsche Courant 12-1-1867: op 5 januari 1867 komt de “Jacob” in Venetië binnen vanaf Sunderland (Engeland).
Nieuwe Rotterdamsche Courant 11-11-1869: “Jacob” vertrekt op 1 november 1869 van Genua naar Antwerpen.
Algemeen Handelsblad 30-11-1870: “Jacob” is op 29 november 1870 van Texel uitgezeild naar Suriname.
Suriname Courant 8-3-1871: “Jacob” is uitgeklaard voor terugreis van Suriname naar Amsterdam met aan boord: 263 vaten suiker, 17 balen schone katoen en ruim 15000 gallons rum.
Het Nieuws van de Dag 3-5-1883: “Jacob” is op 18 april 1883 gepraaid op 44º N.B. en 27º W.L. Dit is ongeveer 550 km ten noorden van de Azoren. Was toen onderweg van Demerary (Brits-Guyana) naar Londen.
Het Nieuws van de Dag 17-3-1885: “Jacob” 12-2-1885 aangekomen in Santiago de Cuba vanaf St.Thomas (Caraïbisch eiland).
Het Nieuws van de Dag 21-10-1885.

Het Nieuws van de Dag 4-11-1885: “Jacob” is met schade terug gekeerd naar de haven van Croonstad.
In oktober 1885 wordt het schip bij Kronstadt* aangevaren door een Russisch oorlogsschip. De 'Jacob' was net uit Kronstadt vertrokken voor de terugreis naar Amsterdam. Na de aanvaring is het schip terug gevaren naar Kotlin, heeft daar “overwinterd” tot januari 1886, waarna het is afgevaren naar Amsterdam. Daar is het op 25 januari 1886 aangekomen en is toen waarschijnlijk afgekeurd en uit de vaart genomen.
Algemeen Handelsblad 22-01-1886.
* Kronstadt (ook Croonstad) was een versterkte havenstad op het eiland Kotlin (voor de kust van Sint Petersburg). Het is een periode een Russische marinehaven geweest.
Monsterrollen waarop Johann Heinrich Bernhard vermeld is:
DatumNaam schipType schipRangGageLftijdReisdoel
28-03-1845Hillechiena Christinakofkok2,0818Wismar*
27-02-1847Lammechienakoflichtmatroos1220St-Malo
18-02-1848Geessina (Gezinakofkok1821op avontuur
08-08-1849Jonge Derkkofmatroos1822Frederikstad (N)
04-09-1857Hendrika Magrietha*kofkapiteinn.v.30Frederikstad (N)
01-05-1861Hendrika Magriethakofkapiteinn.v.34Engeland
25-01-1862Hendrika Magriethakofkapiteinn.v.35Bergen (N)
23-02-1864Hendrika Magriethakofkapiteinn.v.37Bergen (N)
01-05-1866Jacobschoenerbrikkapiteinn.v.39
09-02-1869Jacobschoenerkapiteinn.v.42
1870Jacob schoenerkapiteinn.v.43
31-12-1872Jacobschoenerkapiteinn.v.46
24-01-1874Jacobschoenerkapiteinn.v.47
05-02-1878Jacobschoenerkapiteinn.v.52
De gage is het loon per maand in Hollandse guldens. n.v.= niet vermeld. De gages van de kapiteins werden nooit op de monsterrollen vermeld.
* Hendrika Magrietha kennen we ook als “Hendrika Margaretha”
* Wismar is een Noord-Duitse havenstad
    
Aan de inhoud van de pagina's op deze website kunnen geen rechten worden ontleend. Ik ben niet aansprakelijk voor de gevolgen van activiteiten die worden ondernomen op basis van deze website.
| © 2023
JoopFreie.nl |